Dzieci i młodzież w Strefie Gazy wchodzą w drugi rok bez zajęć w szkołach i na uniwersytetach. Duża część infrastruktury edukacyjnej została uszkodzona lub zniszczona w trwającym konflikcie między Izraelem a Hamasem. W połowie 2023 r. Lana Haroun była jedną z najlepszych uczennic w Strefie Gazy, które zdały tawjihi, palestyński egzamin kończący szkołę średnią. Niedługo potem zapisała się na kurs tłumaczeń z języka angielskiego na prestiżowym Uniwersytecie Al-Azhar w mieście Gaza.
„Ciężko pracowałam i spełniłam swoje marzenie. Uzyskałam najlepsze oceny w Palestynie. Byłam bardzo dumna” – powiedziała Haroun w wiadomości głosowej nagranej z jej domu w Gazie.
Wtedy wybuchła wojna w Strefie Gazy, po tym jak bojownicy dowodzeni przez palestyńską organizację Hamas – uznaną za organizację terrorystyczną przez Niemcy, USA, Unię Europejską (UE) i inne rządy – zaatakowali południowy Izrael 7 października 2023 r.
Przez ostatnie 11 miesięcy, pośród intensywnych walk, Haroun i jej rodzina byli zmuszeni tymczasowo opuścić swój dom w centralnej części Gazy i udać się na południe do Rafah. Jej nadzieje i marzenia, podobnie jak tysiące w Gazie, zostały zniszczone.
„Kadra tłumaczeniowa popada w ruinę, podobnie jak moje marzenia” – ubolewa młoda kobieta.
Oceny Haroun w szkole średniej oznaczały, że mogła mieć okazję studiować za granicą — gdyby pozwolono jej opuścić Gazę. Izrael i Egipt zaczęły kontrolować ruch wjazdowy i wyjazdowy z terytorium rządzonego przez Hamas 17 lat temu, na długo przed obecną wojną.
„Wybrałem studia na lokalnym uniwersytecie, aby być blisko rodziny, ponieważ dla mnie posiadanie poczucia bezpieczeństwa i stabilności było kluczowe dla sukcesu” – powiedział Haroun. „To poczucie bezpieczeństwa, o którym mówię, zostało całkowicie zniszczone”.
Wojna miała tragiczne konsekwencje dla młodych ludzi zamieszkujących ten teren i ich przyszłości, szczególnie w społeczeństwie, w którym edukacja odgrywa tak ważną rolę, gdyż daje uczniom szansę na opuszczenie Gazy ze stypendium.
Prawie 40% populacji Strefy Gazy ma 14 lat lub mniej, a mediana wieku w 2020 r. wyniosła 18 lat, co sprawia, że Gaza jest jedną z najmłodszych populacji na świecie.
92,9% szkół w Gazie zostało uszkodzonych
Na początku września oficjalnie rozpoczął się rok szkolny w niektórych krajach regionu, lecz nie w Strefie Gazy.
Według Funduszu Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF) co najmniej 45 000 6-latków nie wróci do szkoły w najbliższym czasie. A ponieważ wojna trwa, około 625 000 młodych ludzi zapisanych do szkoły nie będzie mogło uczęszczać na zajęcia przez kolejny rok szkolny. Większość dzieci jest zajęta zdobywaniem wody i zdobywaniem pomocy żywnościowej, zamiast uczyć się czytać i pisać.
Zdjęcia satelitarne i analiza Global Education Cluster, grupy badawczej organizacji pomocowych współprowadzonej przez UNICEF i brytyjską organizację charytatywną Save the Children, wykazały, że 92,9% szkół w Strefie Gazy „poniosło pewne szkody”, w tym bezpośrednie skutki. Co najmniej 84,6% szkół będzie wymagało „pełnej przebudowy lub gruntownego remontu”, zanim zajęcia będą mogły zostać wznowione.
Agencja Narodów Zjednoczonych ds. Pomocy Uchodźcom Palestyńskim (UNRWA) zamieniła większość swoich szkół w schroniska. „Stały się miejscami rozpaczy, głodu, chorób i śmierci” – napisał dyrektor UNRWA Philippe Lazzarini na X, dawniej Twitterze, 11 września.
„Każde dziecko straciło kolejny rok edukacji z powodu tej brutalnej wojny. Im dłużej dzieci są poza szkołą w gruzach zdewastowanej ziemi, tym większe ryzyko, że staną się straconym pokoleniem. To przepis na przyszłą niechęć i ekstremizm” – powiedział.
Eksperci ONZ potępiają „scholastyke”
Tylko w lipcu doszło do 21 ataków na szkoły UNRWA służące jako schroniska w Strefie Gazy. Co najmniej 70 procent szkół prowadzonych przez UNRWA — z których większość służy jako schroniska — zostało zaatakowanych podczas wojny, podała agencja w tym miesiącu.
Izrael wielokrotnie mówił, że Hamas i inne grupy bojowników wykorzystują przestrzenie cywilne, takie jak szkoły i szpitale, do celów wojskowych i powiedział, że próbuje chronić cywilów, którzy się tam schronili. W oświadczeniu dla DW, Siły Obronne Izraela (IDF) stwierdziły, że działają „wyłącznie na podstawie konieczności wojskowej i w ścisłej zgodności z prawem międzynarodowym”.
„Należy jednak podkreślić, że Hamas nielegalnie rozmieszcza swoje zasoby wojskowe w, pod i w pobliżu gęsto zaludnionych obszarów cywilnych i cynicznie wykorzystuje infrastrukturę cywilną do celów terrorystycznych. W szczególności jest dobrze udokumentowane, że Hamas wykorzystuje szkoły i obiekty UNRWA do swoich działań wojskowych” – oświadczyło IDF.
Hamas, który rządzi Gazą, wielokrotnie zaprzeczał ukrywaniu bojowników na terenach cywilnych.
Według danych zebranych między 23 października 2023 r. a lipcem br. przez palestyńskie Ministerstwo Edukacji i Szkolnictwa Wyższego w Ramallah, co najmniej 20 kampusów uniwersyteckich zostało poważnie uszkodzonych, a ponad 31 budynków uniwersyteckich zostało zniszczonych.
Niektóre kampusy, takie jak Uniwersytet Al-Azhar w mieście Gaza, gdzie zapisał się Haroun, wydają się być tymczasowo wykorzystywane przez izraelskie wojsko, zgodnie z filmami opublikowanymi przez izraelskich żołnierzy w mediach społecznościowych. Krytycy oskarżyli Izrael o celowe atakowanie instytucji edukacyjnych.
„Można zasadnie kwestionować, czy istnieje celowy wysiłek, aby kompleksowo zniszczyć palestyński system edukacji, działanie znane jako ‘scholascydyzm’”, powiedziała grupa ekspertów ds. edukacji ONZ w oświadczeniu z kwietnia. Zauważyli, że ataki „stanowią systematyczny wzór przemocy mający na celu rozbicie samych fundamentów palestyńskiego społeczeństwa”.
Wojna odwetowa Izraela w Strefie Gazy — rozpoczęta w październiku 2023 r. po atakach Hamasu i innych grup bojowych, w których zginęło około 1200 osób i wzięto 251 zakładników — doprowadziła do śmierci ponad 41 000 Palestyńczyków, według Ministerstwa Zdrowia Strefy Gazy kierowanego przez Hamas.
Studia online, mimo wojny
Eksperci twierdzą, że w obliczu traumy wojny większość młodych ludzi w Gazie będzie potrzebować nie tylko wsparcia edukacyjnego, ale także wsparcia psychospołecznego i zdrowia psychicznego przez wiele kolejnych lat. Niektóre agencje pomocowe i inicjatywy prywatne już ustanowiły nieformalne programy pomocy dzieciom w wieku szkolnym.
Dla studentów uniwersyteckich wyzwanie jest również duże. Na początku tego roku niektóre uniwersytety na okupowanym Zachodnim Brzegu zaczęły oferować zajęcia wirtualne, aby umożliwić studentom w Gazie kontynuowanie nauki, przynajmniej częściowo.
Andira Abdallah, profesor na Wydziale Języków i Tłumaczeń Uniwersytetu Birzeit, zgłosiła się na wolontariuszkę do projektu i ze swojego salonu w Ramallah, w centralnej części Zachodniego Brzegu, pomagała dwóm studentom w Strefie Gazy, powtarzając gramatykę angielską i czytając krótkie teksty.
„Ta półtorej godziny to prawdopodobnie jedyna szansa, jaką mają, aby porozmawiać o czymś innym niż przetrwanie” – powiedział Abdallah DW. „Rozmawiamy tylko o sprawach akademickich. Wiem, że nie mogę zrobić nic, aby im pomóc lub złagodzić ich ból”.
„Chciałbym żyć i budować karierę”
Wielu studentów było zmuszonych wielokrotnie opuszczać swoje domy, a ich rodziny i przyjaciele byli rozproszeni po Strefie Gazy. Niektórzy stracili bliskich, a wielu nie ma domu, do którego mogliby wrócić. Według ONZ wojna spowodowała przesiedlenie co najmniej 1,9 miliona osób, czyli większości z 2,3 miliona mieszkańców Gazy.
Czasami uczniowie pozostają offline, ponieważ internet przestaje działać, nawet gdy zajęcia są tylko audio. Rozmawiając z DW, gdy była wśród namiotów w Khan Junis w południowej Strefie Gazy, jedna ze studentek, Fatma Asfour, powiedziała, że miała problem ze znalezieniem miejsca, w którym mogłaby połączyć się z internetem i doładować telefon.
„Nie wiem, jak opisać, przez co przechodzimy. Ale dla mnie bardzo ważne jest, aby wziąć udział w tych zajęciach” – powiedziała. Kiedy wojna się skończy, młoda kobieta ma nadzieję zbudować karierę jako wizażystka lub w modzie. „Musimy wierzyć, że możemy to zrobić”.
Abdallah Baraka, student informatyki z Deir al-Balah w Strefie Gazy, przyznał, że w tej godzinie często trudno mu się było skoncentrować.
„Muszę spędzać godziny dziennie na poszukiwaniu jedzenia i wody. Ale jest też kwestia bezpieczeństwa” – powiedział. „Ostatnio, kiedy miałem się uczyć, wydano nakaz ewakuacji dla obszaru, w którym mam rodzinę i przyjaciół. Ponieważ nie mają internetu, a zasięg telefoniczny jest bardzo słaby, martwiłem się, dopóki nie udało mi się z nimi skontaktować. To obciąża psychicznie”.
Pomimo chaosu wywołanego wojną Baraka planuje dokończyć studia. „Chcę po prostu dostać pracę, najlepiej w sztucznej inteligencji. Chciałbym żyć i budować karierę”.
