Kiedy myślimy o krytycy, obraz, który przychodzi nam na myśl, nie będzie najbardziej pozytywny. Być może ze względu na sposób, w jaki są przedstawiani w mediach (przypomnijmy sobie krytyka kulinarnego w filmie Ratatuj) wyobrażamy sobie osobę, na której trudno zaimponować, która czerpie przyjemność z negatywnej krytyki i robienia sobie wrogów.
Jednakże rola krytyka wykracza daleko poza tę karykaturę. W idealnym przypadku krytykiem jest osoba posiadająca dogłębną wiedzę na temat krytykowanego obszaru, potrafiąca zapewnić ramy i kontekstualizację różnych tematów. O ile jednak w kinie i muzyce wciąż zauważamy znaczącą obecność tych profesjonalistów, o tyle w teatrze zauważalny jest ich zanik.
Można by pomyśleć, że jedną z przyczyn będzie słaba sympatia publiczności do Teatru. W najnowszym badaniu dotyczącym praktyk kulturowych Portugalczyków, przeprowadzonym przez Instytut Nauk Społecznych (ICS) i Fundację Calouste Gulbenkiana, jedynie 13% osób stwierdziło, że w 2019 r. chodziło do teatru. Choć na pierwszy rzut oka można to uznać za niewiele, biorąc pod uwagę, że na 2000 respondentów ogółem wzięło w nim udział 260 widzów, jest to jedno z najchętniej uczęszczanych wydarzeń, zaraz po festiwalach i koncertach.
Dlaczego więc krytyk teatralny w Portugalii jest na skraju wyginięcia? Jednym z możliwych wyjaśnień jest transformacja krajobrazu medialnego i zmniejszenie przestrzeni poświęconej krytyce artystycznej w gazetach i czasopismach. Cięcia kosztów i redukcja dziennikarzy w newsroomach eliminują sekcje kulturalne lub znacząco ograniczają przestrzeń przeznaczoną dla tych obszarów.
Poza tym teatr jest sztuką ulotną i lokalną. W odróżnieniu od filmu czy albumu muzycznego spektakl przeżywa się chwilą i zależy od fizycznej obecności widzów. To sprawia, że krytyka teatralna trudniejsze do odniesienia, ponieważ dany utwór może trwać bardzo krótko i być niedostępny dla ogółu społeczeństwa, które nie jest blisko geograficznie. Ten ulotny aspekt Teatru jest również jednym z powodów wagi tego przeglądu, ponieważ w wielu przypadkach może to być jedyny historyczny zapis spektaklu.
Dlatego ważne jest, aby nie lekceważyć wpływu tego zniknięcia. Krytycy odgrywają kluczową rolę w pośredniczeniu między dziełem a publicznością, pomagając rozszyfrować, nadać kontekst i wzbogacić doświadczenie teatralne. To także ważna przestrzeń refleksji nad aktualnymi praktykami, ideami, trendami teatralnymi i prezentacji ich publiczności. Przy większym zaangażowaniu ogółu społeczeństwa krytycy mogą także promować sztukę, zwiększając liczbę widzów.
Aby odwrócić tę tendencję, niezbędny byłby wspólny wysiłek instytucji kultury, mediów i uczelni. Docenianie i zachęcanie do publikacji recenzji teatralnych oraz tworzenie platform, na których będą one łatwo dostępne dla publiczności, to podstawowe kroki. I wreszcie zdemistyfikować ze strony publiczności wizerunek krytyka i sprawić, że będzie go postrzegał jako kolejnego uczestnika tej sztuki, a nie przeciwnika. W końcu każdy lubi teatr.
