Wyrażenie „cnota leży pośrodku” jest już przeszłością. Przynajmniej jeśli chodzi o politykę wśród młodych ludzi: 74% Portugalczyków w wieku od 18 do 34 lat ma „dość spolaryzowane poglądy na życie polityczne i partyjne”, głosując bardziej na skrajności, zwłaszcza prawicę, w wyborach parlamentarnych w 2022 r.
Istnieje również „silna i statystycznie istotna” korelacja między „polaryzacją ideologiczną” a „udziałem w wyborach”. Innymi słowy, najbardziej spolaryzowani młodzi ludzie to również ci, którzy głosują najwięcej, w przeciwieństwie do reszty populacji: 63% Portugalczyków, którzy deklarują, że głosowali w wyborach w 2022 r., ma „niespolaryzowaną perspektywę na życie polityczne i partyjne kraju”. To samo dotyczy tylko 26% młodych ludzi.
Wniosek pochodzi z badanie 50 lat demokracji w Portugalii: demokratyczne aspiracje i praktyki – zmiany i ciągłości międzypokoleniowe (ISCSP/CAPP), koordynowany przez Conceição Pequito, Manuela Meirinho i Pedro Fonseca, którego partnerem jest PÚBLICO. Na tym etapie śledztwa celem była obserwacja Udział w wyborach w Portugalii i skuteczność polityczna głosowania.
Młodzi ludzie postrzegają życie polityczne „jako rodzaj walki, sporu między wrogami, przy stanowiskach skrajnych i nie do pogodzenia, których po wyborach nie da się rozstrzygnąć” – mówi Conceição Pequito. Co więcej, są „przeciw systemowi”: „Sprzeciwiają się politykom, partiom, tradycyjnej klasie politycznej i nie chcą trzymać się odgórnych form partycypacji politycznej”.
Zwłaszcza że – jak pokazują badania – młodsi ludzie (w wieku od 18 do 24 lat) są bardziej sceptyczni co do skuteczności głosowania niż osoby w wieku od 25 do 34 lat. Odczuwanie skuteczności głosowania jest niższe wśród osób „młodszych” (w wieku 18-24 lata) – 57%, niż wśród osób „młodych” (w wieku 25-34 lata) – 67%.
W badaniu wskazano również, że osoby debiutujące w wyborach krajowych są „grupą wiekową najmniej skłonną do głosowania”, biorąc pod uwagę, że „inne, mniej konwencjonalne formy uczestnictwa w życiu politycznym mogą być bardziej interesujące i skuteczne politycznie” lub postrzegając wykonywanie prawa głosu „jako »indywidualną opcję«, a mniej jako »obywatelski obowiązek« niezbędny do prawidłowego funkcjonowania demokracji”Wolą demonstracje, akcje uliczne, a nawet obywatelskie nieposłuszeństwo, ponieważ wierzą, że tylko w ten sposób ich głos zostanie usłyszany.
„Ważne jest, aby raz na zawsze pogodzić partie polityczne z młodymi ludźmi, w przeciwnym razie ryzykujemy, że młodzi ludzie wyjdą na ulice i odejdą od lokali wyborczych, gdzie wybieramy naszych przedstawicieli i pociągamy ich do odpowiedzialności” – ostrzega nauczycielka.
W porównaniu z kolejnymi grupami wiekowymi można stwierdzić, że „młodzi głosują mniej niż osoby starsze”. Jest to zjawisko, które „nie jest specyficzne dla Portugalii”. W rzeczywistości jest to „wspólne i przekrojowe dla prawie wszystkich krajów europejskich, z tą różnicą, że wielkość głosów młodych ludzi (w innych krajach) jest znacznie większa niż u nas” – mówi profesor i badacz.
Osoby starsze uważają, że ich głos jest skuteczniejszy: 53% Portugalczyków, którzy twierdzą, że głosowali, uważa, że ich głos jest skuteczny, w porównaniu z 47%, którzy uważają, że ich głos „nie będzie miał większego wpływu na politykę opracowaną przez rząd po wyborach”.
Absencja zapuszcza korzenie
Z badania wynika także, że „młodsi” ludzie (18-24 lata) głosują mniej niż „młodzi” (25-34 lata), co może świadczyć o tym, że „wstrzymanie się od głosu i brak partycypacji staje się wśród młodych ludzi nawykiem”. „Literatura mówi nam, że pierwsze wybory są bardzo ważne, ponieważ mogą wykształcić w młodych ludziach nawyk głosowania jako obowiązku obywatelskiego, a nie osobistej preferencji” – wyjaśnia Conceição Pequito.
To partie populistyczne, które znajdują się na skrajnościach, głównie po prawej stronie, potrafią zmobilizować abstynentów, „zmęczonych tradycyjną polityką i rotacją między PSD i PS, tradycyjną dwupartyjnością”, aby poszli do urn. Jedna czwarta (25%) młodych ludzi jest po radykalnej prawicy, gdzie znajduje się Chega, „podobnie jak w innych europejskich demokracjach”.
Tym bardziej, że wśród najmłodszych panuje znacznie większe niezadowolenie z dostępnych opcji politycznych niż wśród starszych wyborców. To właśnie w nowych, bardziej radykalnych partiach, jak Chega, czy tych o niszowych programach, jak PAN czy Livre, odnajdują pewną identyfikację.
Na pójście do urn wpływa kilka czynników: ci, którzy bardziej interesują się polityką (80%), głosują więcej, którzy mają większe poczucie wewnętrznej (74%) i zewnętrznej (57%) skuteczności politycznej oraz którzy mają „ silny lub rozsądny kontakt z informacjami politycznymi, czy to za pośrednictwem mediów tradycyjnych (76%), czy Internetu i sieci społecznościowych (88%)”.
„Chociaż sieci społecznościowe są niezwykle istotne dla młodych ludzi” – 88% młodych ludzi, którzy głosowali w wyborach parlamentarnych w 2022 r., ma silny kontakt z informacjami politycznymi za pośrednictwem Internetu i sieci społecznościowych, gdzie popularne są radykalne partie prawicowe — młodzi ludzie nadal ufają głoska bezdźwięczna tradycyjnych mediów i postrzeganie ich „jako rodzaj wariografu”. Ponad trzy czwarte (76%) w dalszym ciągu postrzega tradycyjne media jako ważne źródło konsumpcji informacji politycznych.
W badaniu wskazano również, że młodzi ludzie (w wieku od 18 do 24 lat) i młodzi dorośli (w wieku od 25 do 34 lat) twierdzą, że odczuwają „większą satysfakcję zarówno z funkcjonowania demokracji (77%), jak i ze sposobu przeprowadzania wyborów w Portugalii ( 57%)”. Większy udział w wyborach jest także wyższy (62%) wśród tych, którzy czują się bardziej usatysfakcjonowani „ofertą partyjną”. Natomiast ci, którzy „bardziej negatywnie oceniają sytuację gospodarczą kraju”, to ci, którzy „częściej korzystają z prawa głosu (77%)”.
Z drugiej strony, to młodzi ludzie z „wyższym poziomem wykształcenia (78%), którzy uważają dochody swojego gospodarstwa domowego za rozsądne (56%) lub komfortowe (29%), którzy pracują (76%) i mieszkają w dużych miastach (72%)” odnotowują wyższy poziom uczestnictwa.
Zdecydowana większość (80%) młodych ludzi, którzy głosowali w wyborach parlamentarnych w 2022 r., twierdzi, że „bardzo interesuje się polityką”, co może przeczyć poglądowi, że nie ma zainteresowania tym tematem. Mimo to wskaźnik absencji pokazuje, że „oni sami mogą nie czuć się przygotowani do głosować w wieku 16 lat”, idei bronionej przez niektóre partie w Portugalii i która skłoniła takie kraje jak Niemcy czy Belgia do obniżenia wieku uprawniającego do głosowania w ostatnich wyborach europejskich.
„Młodzi ludzie pójdą do urn dopiero wtedy, gdy uświadomią sobie, że ich głos ma znaczenie, tj. gdy będą mieli wysokie mniemanie o skuteczności politycznej swojego głosu, o tym, jaka polityka publiczna zostanie przyjęta. To właśnie tam chcą być wysłuchani”, podsumowuje Conceição Pequito.
Uwaga: PÚBLICO jest partnerem ISCSP-Ulisboa w projekcie „50 lat demokracji w Portugalii: demokratyczne aspiracje i praktyki – ciągłość zmian pokoleniowych (ISCSP/CAPP, koordynowany przez Manuela Meirinho, Conceição Pequito i Pedro Fonseca)” i będzie w ciągu roku 2024 opublikować kilka artykułów na temat wyników ogólnopolskiego badania ankietowego przeprowadzonego w ramach projektu.
